Woda studzienna przeznaczona do spożycia, do celów bytowych, gospodarczych lub przemysłowych musi spełniać określone parametry jakościowe. Jednakże rzadko kiedy surowa woda studzienna nadaje się do bezpośredniego wykorzystania. W większości przypadków musi być przed użyciem odpowiednio uzdatniona. Podstawowym procesem uzdatniania wody jest jej odżelazianie i odmanganianie.
Żelazo w wodzie studziennej
Zawartość żelaza w wodach podziemnych związana jest z jego obecnością w skalach tworzących skorupę ziemską. Wysoką zawartością żelaza charakteryzują się np. skały magmowe, piryty i łupki pirytowe, ilaste skały osadowe czy rudy siarczkowe. Z nich to jony żelaza przenikają do wód podziemnych, osiągając stężenia rzędu nawet kilkudziesięciu miligramów na litr wody. Zjawisko to jest nasilone szczególnie w przypadku wód o niskim pH lub zawierających dużo substancji organicznych. Innym źródłem zanieczyszczenia wód podziemnych żelazem są też wody kopalniane, odcieki ze zwałowisk odpadów górniczych i ścieki przemysłowe z kopalni oraz przetwórni rud żelaza czy ścieki z zakładów chemicznych i przemysłowych, w których wykorzystuje się lub przerabia surowce i materiały zawierające duże ilości żelaza.
Jony żelaza i manganu wpływają przede wszystkim na właściwości organoleptyczne wody, przyczyniają się do powstawania żółto-brunatnych plam i osadów na pranych tkaninach. Wysoka zawartość jonów żelazowych sprzyja także rozwojowi bakterii żelazowych, które osiedlają się na wewnętrznych ściankach elementów wodociągowych i wytwarzają na nich biofilm, przez co skraca się ich żywotność, m.in. przez zarastanie światła przewodów. Biofilm na ściankach rur wodociągowych może stać się też siedliskiem dla innych mikroorganizmów, skutkiem czego nawet uzdatniona i spełniająca wymagania sanitarne woda wodociągowa w punkcie poboru może nie spełniać wymagań czystości mikrobiologicznej. Nadmiar żelaza w spożywanej wodzie rzadko kiedy skutkuje wystąpieniem objawów chorobowych i zazwyczaj nie wpływa szkodliwie na zdrowie, nawet kiedy zawartość żelaza zmienia jej parametry smakowe. Jedynie nieliczne badania wskazują na możliwy związek między zawartością jonów żelaza i manganu w wodzie a niską urodzeniową masą ciała noworodków.
Problem nadmiernej zawartości żelaza w wodzie dotyczy około 70% miejsc poboru wód podziemnych. Podwyższonej zawartości żelaza często towarzyszy też obecność znacznych ilości jonów manganowych, amonowych oraz rozpuszczonego w wodzie dwutlenku węgla.
Woda podziemna zawiera żelazo w formie jonów Fe2+, które charakteryzują się wysoką rozpuszczalnością w wodzie, przez co nawet w dużych stężeniach nie wpływają istotnie na barwę i zmętnienie wody, zwłaszcza że w stabilnych warunkach gruntowego pokładu wody nie dochodzi do jej utleniania. Żelazo w tej formie jest trudne do usunięcia z wody, np. przez filtrację. Dopiero w czasie poboru wody, jej uzdatniania i rozprowadzania następuje jej utlenianie do formy Fe3+. Skutkiem tego zjawiska jest wytrącanie się słabo rozpuszczalnych form barwnych odpowiadających za żółto-brunatne zabarwienie wody i jej zmętnienie. Wzrost mętności wody i pojawienie się barwy zazwyczaj negatywnie wpływa na ocenę takiej wody. Podobnie jest w przypadku jonów manganowych, które z rozpuszczalnej formy Mn2+ utleniają się do nierozpuszczalnej formy Mn4+.
Odżelaziacze
Dlatego by usunąć żelazo i mangan z wody studziennej, najlepiej do tego celu wykorzystać odżelaziacze. Mogą być to urządzenia działające dwuetapowo lub jednoetapowo. W urządzeniach dwustopniowych, np. w odżelaziaczach firmy Wimest oferowanych w sklepie dostudni.pl, pierwsza faza polega na napowietrzaniu wody za pomocą aspiratora. Napowietrzona woda jest następnie przepuszczana przez złoże filtracyjne, które wychwytuje nierozpuszczalne w wodzie cząsteczki związków żelaza. W odżelaziaczach firmy Wimest stosuje są dwa rodzaje złóż: Otoman lub kwarcowe. Złoże Otoman ma właściwości utleniające i katalityczne, które zawdzięcza zawartości dwutlenku manganu, oraz filtracyjne, wynikające ze specyficznej budowy ziaren. Z kolei złoża kwarcowe wykonywane są z piasków i żwirków filtracyjnych, które fizycznie zatrzymują nierozpuszczalne formy żelaza i manganu. By złoże prawidłowo działało przez długi czas, co jakiś czas należy je przepłukiwać. Wykonuje się to przez przepuszczenie silnego strumienia wody w kierunku przeciwnym do roboczego.
Rozwiązanie dwustopniowe jest prostsze w działaniu i eksploatacji, ponieważ w jednostopniowym procesie uzdatniania wody w celu utlenienia jonów żelaza i manganu wykorzystuje się tylko złoże katalityczne, zawierające dwutlenek manganu. Jego rola polega na utlenianiu rozpuszczonych form żelaza (Fe2+) i manganu (Mn2+) w wyniku działania tlenu i kontaktu z ziarnami katalizatora. W wyniku tego żelazo i mangan wytrącają się z wody w formie wodorotlenków, co umożliwia ich równoległe odfiltrowanie na ziarnach złoża. Złoże takie także wymaga okresowej regeneracji przeciwprądowej, wykonywanej za pomocą roztworu nadmanganianu potasu (KMnO4).
DoStudni.pl w internecie